In zijn boek After Us the Deluge: the Human Consequences of Rising Sea Levels laat Kadir van Lohuizen onomwonden zien waar het op staat: de zeespiegel stijgt en de tijd voor actie dringt.
Het bijna driehonderd pagina's tellende boek toont hoe zeven plekken beïnvloed worden door de stijgende zeespiegel: van een smeltende ijskap in Groenland tot weggespoelde stranden aan de Stille Oceaan. Als de klimaatcrisis niet serieus genomen wordt, zo lijkt Van Lohuizen te zeggen, dan heeft dat rampzalige gevolgen voor de toekomst.
De wereld bezien door de lens van de Nederlandse fotojournalist Van Lohuizen (1963) is om bang van te worden. Hij heeft de zee vaak op haar dreigendst vastgelegd. Zo is op luchtfoto's te zien hoe kwetsbaar de bebouwde kustlijnen zijn tegenover de grootse en uitgestrekte zee. Neem de trieste situatie van bewoners op Kiribati een klein boomerangvormig eiland in de Stille Oceaan waar de consequenties van de stijgende zeespiegel al realiteit zijn. Een in elkaar geknutseld muurtje is het enige dat het klotsende zeewater buiten de voordeur houdt. Dit beeld staat in contrast met de solide ogende grachtenhuizen in Gouda, de stad waar Van Lohuizen vandaan komt. Daar lijkt het gevaar van onderlopende huizen veel minder dreigend, terwijl het water even dichtbij is en de stad ook nog eens wegzinkt in de veengrond. In het boek worden zo meerdere paralellen getrokken tussen gebieden die op het eerste oog vooral van elkaar lijken te verschillen.
De foto's zijn ernstig, realistisch en bij vlagen vervreemdend. Die emoties komen samen op een foto gemaakt in Miami, waar een man tot aan zijn nek in een overstroomde put zit die hij controleert op een verstopping. Uiteindelijk blijkt uit de tekst dat het om opwellend zeewater gaat. Het is vervreemdend om het hoofd van de man uit een plas water te zien steken, terwijl zijn collega ernaast staat en een auto de achtergrond passeert. De situatie is tekenend voor een ernstig probleem in Miami, waar het zeewater door de eroderende kalkstenen bodem omhoogkomt.
Naast de foto's in After Us the Deluge zijn de bijgaande teksten noemenswaardig. Alle zeven gebieden in het boek worden ingeleid met korte essays en gaan gepaard met zorgwekkende statistieken en kaarten waarop overstromingen zijn af te lezen. Experts met verschillende achtergronden en nationaliteiten komen aan het woord, zoals de Bengalese milieuactivist Sharif Jamil en de Deense hoogleraar paleoklimatologie (klimaatstudies naar bodems) Dorthe Dahl-Jensemet. Zowel zij als andere auteurs spreken met een urgentie alsof de wereld op het punt staat te overstromen. Het is deze alarmerende toon die in het boek overheerst in zowel woord als beeld.
Van Lohuizen reisde negen jaar lang de wereld over om de impact van de sluipende natuurramp vast te leggen. Zijn reizen resulteerden in een vierdelige documentaireserie Na ons de zondvloed (2019), de tentoonstelling Rijzend Water in het Scheepvaartmuseum (4 oktober 2019 t/m 5 april 2021) en sinds begin dit jaar dus het fotoboek After Us the Deluge. Deze multidisciplinaire manier van werken komt overeen met zijn eerdere projecten, zoals Wasteland uit 2016 (waarvoor hij in 2018 de World Press Photo Award won). Van Lohuizen kiest ervoor om zich voor langere tijd te verdiepen in n thema en het is knap hoe hij daardoor ook in minder voor de hand liggende gebieden de klimaatproblematiek zichtbaar maakt. Marjan Minnesma schrijft in After Us the Deluge bijvoorbeeld dat het vaak geprezen Nederlandse dijkenstelsel een gevoel van schijnveiligheid creëert, want in het slechtste scenario stijgt het zeewater maar liefst drie meter, en daar zijn die dijken niet tegen opgewassen.
Opvallend is hoe de inhoud van het boek ook wordt weerspiegeld in de vormgeving. De overwegend grijsblauwe kleuren op de foto's contrasteren hevig met de bijna fluorescerende bladzijden waarmee de essays worden ingeleid. De oranje kleur doet denken aan felgekleurde reddingsvesten, en dat is zeker geen toeval. Het gebruik van de felle kleur is spitsvondig, maar ook overdreven, omdat de alarmerende toon die toch al overduidelijk is er nogmaals mee wordt benadrukt. Het is bijna symbolisch: het boek als een reddingsvest in een wereld die langzaam verdrinkt. Een waarschuwing weerklinkt ook in de titel: na ons de zondvloed. Doen wij nu niets, dan vormen toekomstige overstromingen een serieuze bedreiging voor de wereldbevolking.
After Us the Deluge is een noodsignaal, waarmee de fotograaf aandringt om actie te ondernemen tegen de stijgende zeespiegel. Zijn jarenlange journalistieke onderzoek geeft een verassend divers beeld van de impact van een veranderend klimaat op de leefomgeving van de mens. Van Lohuizen laat niet alleen zien hoe de situatie nu is, maar waarschuwt ook hoe meer delen van de wereld eruit komen te zien als we geen actie ondernemen. Het belang van de waarschuwing staat buiten kijf, maar Van Lohuizen schiet soms door in zijn poging de lezer hiervan te doordringen. De ernst ligt er af en toe zo duimendik bovenop, dat ik op momenten weerstand voelde tegen zijn urgente boodschap.
Kadir van Lohuizen, After Us The Deluge. The Human Consequences of Rising Sea Levels. Lannoo, 2021, 45 euro.
Deze tekst is geschreven in het kader van het AICA-mentorschap