Voor de AICA Oorkonde die in 2010 aan een instelling zal worden uitgereikt zijn drie kandidaten geselecteerd: omroepvereniging AVRO, RKD Rijksbureau Kunsthistorische Documentatie en het Van Abbemuseum. De jury bestond uit Martijn van Nieuwenhuyzen, Gerrit Jan de Rook en voorzitter Marga van Mechelen. AICA leden kunnen hun stem uitbrengen tot 1 september as.
Over de AVRO zegt de jury: 'Het koersvaste en vernieuwende beleid van de omroepvereniging AVRO op het terrein van kunst en cultuurprogrammering is van grote waarde voor de publieke omroep maar ook voor de culturele instellingen'. Het RKD wordt genomineerd omdat 'het RKD Â onmisbaar (is) voor diepgravend kunsthistorisch onderzoek maar daarin nog niet de prominente rol speelt die het toekomt'. Voor het Van Abbemuseum zou de AICA Oorkonde een waardering zijn voor het nieuwe elan dat het museum 'sinds de komst van de nieuwe directeur heeft gekregen. Of beter gezegd een nieuw elan boven een al gerenommeerde traditie op het gebied van avantgardistische kunstvormen van de 20e en 21e eeuw'.
Om de uitgebreide nominaties te lezen, klik hier
AVRO
Videostill van Kim Engelen, uit Avro's Rough Cut
De AVRO heeft zich de afgelopen jaren opnieuw uitgevonden en is van een algemene familieomroep geëvolueerd tot de grootste aanbieder van kunst en culturele informatie op televisie en radio. Uitgerust met een eigen kunstredactie (zeldzaam binnen de omroep), programmeert de AVRO voor een brede middengroep van ‘passieve’ kunstliefhebbers. Maar ‘heavy users’ en extreem geïnteresseerden worden eveneens via documentaire programma’s regelmatig goed bediend. Het koersvaste en vernieuwende beleid van de omroepvereniging AVRO op het terrein van kunst en cultuurprogrammering is van grote waarde voor de publieke omroep maar ook voor de culturele instellingen, voor wie de televisie en radioprogramma’s belangrijk instrument zijn om het publiek te bereiken.
Structureel en toegankelijk, op alle drie de televisienetten en op de radio, zendt de AVRO een steeds groter aantal zelf geproduceerde kunst- en cultuurprogramma’s uit. Wekelijks is het kunst- en cultuurmagazine ‘Opium’ te horen en te zien. Het wekelijkse ‘KunstUur’ op Nederland 2 fungeert als paraplu voor een reeks rubrieken, met een sterk accent op de beeldende kunst. ‘Museumgasten’ laat twee bekende Nederlanders verslag doen van hun indrukken van een museumbezoek. In ‘Van de Straat’ bespreken kenners en voorbijgangers een kunstwerk in de openbare ruimte. ‘Nieuw in Nederland’ toont nieuwe museumaanwinsten en in ‘4 Art’, i.s.m. het Fonds BKVB, staat steeds een hedendaagse kunstenaar centraal die geïntroduceerd wordt door een vaste groep critici en museummedewerkers. In ‘Art XS’ geven kinderen hun mening over kunst en ‘Zomaar Kunst’ kijkt naar wat de mensen thuis aan de muur hebben. In incidentele rubrieken als ‘Rough Cut’ komt de hedendaagse videokunst aan de orde.
Even populair als het programma ‘Beeldenstorm’ waarin Henk van Os een kunstwerk besprak, is de road show ‘Tussen Kunst en Kitsch’ waarin al 25 jaar lang experts door het publiek ingebrachte voorwerpen taxeren. Daarnaast zijn er wekelijks (vaak buitenlandse) documentaires over achitectuur, film, schilderkunst, beeldhouwkunst, fotografie, design en mode te zien in ‘Close Up’. Dit programma bestaat sinds 1994 en presenteert regelmatig materiaal dat ook de bijzonder in kunst geïnteresseerde kijker aanspreekt, zoals de 100 minuten durende documentaire Gilbert & George: Art For All die ‘Close Up’ in 2009.
Voor jongeren staat bij de AVRO vanaf juli 2010 een nieuw kunstprogramma op stapel dat op Nederland 3 uitgezonden zal worden. Incidenteel worden door de AVRO kortlopende programmareeksen geproduceerd zoals de zesdelige series ‘Hollands Design’ (2000) en ‘Architecturen’ (2009/10). Sinds 2007 is de AVRO mediapartner van de Rijksakademie voor een jaarlijkse reeks televisieuitzendingen rond de Prix de Rome. Op het internet heeft de AVRO een levendig kunstportal waarin de programma’s worden toegelicht, informatie over tentoonstellingen te vinden is, producten worden aangeboden en clips van de uitzendingen te zien zijn. Sinds enige tijd kan men voor 10 euro ‘Cultuurlid’ van de AVRO worden. De omroep organiseert voor deze Cultuurleden speciale bezichtigingen, cursussen en ontmoetingen met experts.
RKD RIJKSBUREAU VOOR KUNSTHISTORISCHE DOCUMENTATIE
Studiezaal RKD
Toen het in 1932 opgerichte RKD Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie zich zo'n dertig jaar geleden op de Haagse Vijverberg bevond, was de aandacht grotendeels gericht op de Nederlandse schilderkunst van de 17de t/m de 19de eeuw. Met name sinds de verhuizing naar het complex bij station Den Haag Centraal, heeft het bureau op vele gebieden een enorme inhaalslag weten te maken.
Uit de 20ste eeuw werden belangrijke collecties toegevoegd, zoals het omvangrijke archief van Theo en Nelly van Doesburg en de correspondentie van Piet Mondriaan uit het Gemeentemuseum Den Haag. Ook andere musea schonken sindsdien documentaire archieven, zoals het Bonnefanten-museum en het Centraal Museum met archieven van Janus de Winter, Erich Wichman en Pyke Koch. Het aantal archieven is intussen de zeshonderd gepasseerd. Daaronder bevinden zich onder andere archieven van galeries zoals Collection d'Art, Delta en Nouvelles Images en van Pulchri Studio. Ook archieven van kunstenaars als Constant, Ad Dekkers, Henk Peeters, Cornelius Rogge, Peter Struycken en Gerard Verdijk vonden er onderdak. Eveneens opgenomen werden archieven van kunsthistorische onderzoekers als Carel Blotkamp, Frans Haks, Herbert Henkels, Jan van Loenen Martinet, Gary Schwartz en Robert Welsh. Ook het archief van Jean Leering is er ondergebracht. De bibliotheek werd gemoderniseerd en is nu met 450.000 titels een der grootste ter wereld.
De digitale ontsluiting van de collectie is voortvarend aangepakt. De database RKDartists telt circa 250.000 namen en RKDimages beschrijft 150.000 Nederlandse kunstwerken van vóór 1940. Verder zijn er onder meer RKDportraits (55.000) en RKDlibrary (150.0000). Verder heeft het RKD een leidende rol bij de ontwikkeling van het iconografisch classificatiesysteem Iconclass en het Centraal Register Vormgeversarchieven.
Het hart van het instituut wordt gevormd door de zes miljoen beelddocumenten, de twee miljoen krantenknipsels e.d. en de 150.000 veilingcatalogi. Daarnaast is men actief op een aantal deelprojecten, worden er diverse publicaties uitgegeven en symposia en lezingen georganiseerd. Het RKD speelde ook een belangrijke rol bij het OCW-project Herkomst Gezocht.
Het aantal digitale bezoekers van de website (in 2008: 143.870) neemt iets sterker toe dan dat van de reguliere bezoekers (in 2008: 5.335).
De bedoeling van deze Oorkonde is niet alleen om het vele werk dat verricht is te honoreren maar ook om het instituut nog meer in het licht te brengen. Het RKD is onmisbaar voor diepgravend kunsthistorisch onderzoek maar speelt daarin nog niet de prominente rol die het toekomt. Deze Oorkonde wil het RKD prijzen maar tegelijk bevorderen dat het bureau zijn rol als kunsthistorisch kenniscentrum wat duidelijkerkan profileren.
VAN ABBEMUSEUM
Sinds de komst van de nieuwe directeur heeft het Van Abbemuseum een nieuw elan gekregen of beter gezegd een nieuw elan boven een al gerenommeerde traditie op het gebied van avant-gardistische kunstvormen van de 20e en 21e eeuw. Het is een beleid dat terugkijkt naar waar het museum voor stond, vooral in de periode Jean Leering, vooruitkijkt naar de toekomst en breder kijkt dan alleen de wereld van de kunst. Het wil niet alleen de kunst in een maatschappelijke context presenteren, maar ook het museum een plaats geven in de hedendaagse maatschappij en de debatten die daar nu gevoerd worden. Binnenshuis heeft het gewerkt aan nieuwe tentoonstellingsconcepten, zoals de Plug-Ins, de Living Archives, waardoor de collectie en de geschiedenis van het museum beter in beeld gebracht kon worden. Bovendien gaven de Plug-Ins een persoonlijke kijk op de uitgelichte werken en hun context. Het museum spreekt zo met meerdere stemmen. De Plug-Ins en de Living Archives zijn het resultaat van uitgebreid onderzoek, dat in het nieuwe beleid gepropageerd en geïnitieerd wordt. In het verlengde daarvan zoekt het museum ook samenwerkingsvormen met onderzoekers buiten het museum. Het heeft meer dan enig ander museum op het gebied van de hedendaagse kunst de uitwisseling met de academische wereld gezocht. Op de eerste plaats binnen Nederland, maar ook daarbuiten. Dankzij de contacten van de directeur is het museum een spil geworden in vele internationale netwerken.
Het tweesporen beleid, Nederland en buitenland, vertaalt zich ook in het tentoonstellingsbeleid. Het Van Abbemuseum presenteert regelmatig tijdelijke tentoonstellingen. In Nederland werkende kunstenaars krijgen in het museum een internationaal podium. Het tentoonstellingbeleid is divers en strekt zich uit van grote solopresentaties van invloedrijke kunstenaars vanaf de jaren zestig tot nu, tot grote groepstentoonstellingen, die doorgaans gelieerd zijn aan een maatschappelijk thema. Het museum biedt kunstenaars de ruimte om op allerlei vlak te experimenteren, zoals met de ruimtelijke condities, en met andere instituties. Daarnaast kent het museum het zogenaamde Kijkdepot dat zoals telkens weer blijkt toch in een behoefte voorziet en waar veel gebruik van wordt gemaakt en tot slot nieuwe initiatieven als Your Space en Made. Hoewel op allerlei vlak, meer dan voorheen en meer dan elders, er veel inbreng is van interne medewerkers en gasten van buiten, heeft de reputatie van het museum toch veel te danken aan zijn directeur. Hij heeft het museum internationaal zichtbaar gemaakt, niet alleen door zijn vernieuwende beleid maar ook door zijn nevenactiviteiten, als zijn curatorschap van diverse internationale evenementen, o.a Biënnale van Istanbul en lid van de jury van de Turner Prize. Het museum participeert verder in Museum als Hub, een samenwerkingsverband van vijf internationale kunstorganisaties. Het is zowel een netwerk van relaties als een werkelijk bestaande plek op de vijfde verdieping van het New Museum Education Center (New York).
Your-space is een platform voor kunstenaars, (kunstenaars)initiatieven, (culturele) activisten en anderen met interesse in progressieve en contemplatieve uitdrukkingswijzen. Het is zowel een denktank als werkplaats (volgens website Van Abbe)
Made (music art design experiences) is ontwikkeld voor talentvolle professionals op sleutelposities in bedrijven en (kennis)organisaties in de regio Eindhoven. In een omgeving van kunst, muziek en design ontmoeten zij elkaar zes keer per jaar. Samen vormen zij een divers netwerk, een ‘community of inspiration and talent’. Made is een initiatief van het Muziekcentrum Frits Philips en het Van Abbemuseum, twee grote culturele instellingen die hun krachten bundelen en opgericht om enerzijds professionals uit bedrijven en organisaties de kans te geven zich verder te ontwikkelen in een inspirerende omgeving. En anderzijds om jonge getalenteerde musici en kunstenaars te ondersteunen op hun weg naar de top.
[ii] Tot slot, niet onbelangrijk, heeft het museum veel aandacht voor de intermenselijke verhoudingen, de contacten met vrijwilligers; de staf toont zich betrokken en weet daardoor drempels te verlagen.
Natuurlijk zijn de Avro en het RKD onmisbaar in de Nederlandse kunstwereld, maar de talloze initiatieven van het Van Abbe zijn uniek in Nederland en misschien wel in Europa. Het museum profileert zich als denktank en geeft de kunst de kans weer maatschappelijk relevant te worden. Daarnaast is het Van Abbe een kenniscentrum. De bibliotheek is een voorbeeld voor kunstbibliotheken. Niet alleen de enorme hoeveelheid boeken, maar ook het archief biedt kansen voor onderzoek, wat dan ook stelselmatig gebeurt. De website is voor Nederlandse begrippen onovertroffen. Vooral de online bibliotheek is een kenniscentrum op zich. En vergeet niet de unieke bibliotheek tentoonstellingen!
Mijn persoonlijke mening is dat het Van Abbe op het gebied van hedendaagse kunst in relatie met de ontwikkelingen in de maatschappij onovertroffen is. Het museum mag beschouwt worden als het laboratorium van de moderne kunst in Europa.