Tekst en foto's: Robert-Jan Muller
Sculptuur van Henk Visch bij Sotheby's
Afgelopen week was het de laatste keer dat de Peter Stuyvesant kunstcollectie bij Sotheby's als (bijna) complete verzameling te zien was. Vanavond (maandag 8 maart) wordt in één sessie bij het veilinghuis in Amsterdam de legendarische collectie geveild. Bij het bezoek dit weekeinde aan de kijkdag werd me duidelijk waarom deze collectie van na-oorlogse kunst die legendarische status heeft. De toenmalige initiator van de bedrijfscollectie en directeur van sigarettenfabriek Turmac in Zevenaar, Max Orloff (1918-2009), had een oog voor hoge kwaliteit. Daarnaast wist hij, als een goede manager, de beste kunstadviseurs aan zich te binden, zoals aanvankelijk Stedelijk Museum directeur Willem Sandberg (van de late jaren vijftig tot 1965). Orloff wilde de arbeiders in de sigarettenfabriek, in de geest van de jaren vijftig, verheffen door middel van kunst en hen een prettige werkomgeving verschaffen. Wanneer je de collectie nu ziet realiseer je je dat Orloff in zijn streven daarbij geen concessies deed aan smaak of conventies. Naast de prachtige en vrolijke schilderijen van Karel Appel uit de jaren zestig, verzamelde hij tevens afstandelijker werken van Jan Schoonhoven, Carel Visser of Shinkichi Tajiri. En hij liet de werken ophangen boven de werkplekken van de fabrieksarbeiders.
Sotheby's had drie zalen ingericht. In de eerste zaal expressieve schilderkunst uit verschillende landen en tijden van kunstenaars als Appel, Lucebert, Constant, Alechinsky, Manessier en Dokoupil. Bijzonder en onverwacht van de meer recente aankopen (onder adviseurschap van Wim Beeren 1993-2000) vond ik het grote schilderij van Martin Kippenberger (Dinosaurierei, 1996) en Georg Jiri Dokoupils schilderij (zonder titel) uit 1984. Deze schilderijen met een hoogste schatting van resp. € 300.000,- en € 30.000,- zullen naar alle waarschijnlijkheid naar buitenlandse collecties overgaan. Dat zal overigens voor meer werken gelden, zoals de David Salle of de twee ovale schilderijen van Mike Kelley.
Sculptuur van Tajiri, met op de achtergrond vlnr Van Golden, Struycken, Vasarely, Armando en Schoonhoven
De tweede zaal met de Schoonhovens, Tajiri en Carels Visser liet tevens werk zien van Vasarely en van de hier onbekendere Kumi Sugaï, waarvoor altijd wel (opnieuw in het buitenland) particuliere verzamelaars te vinden zijn. De drie perspex wandobjecten van Peter Struycken uit 1967, hoogtepunten in zijn oeuvre, leken mij met een geschatte opbrengst van € 6.000,- wat laag gewaardeerd, hoewel gezien de huidige economie en door het feit dat er drie tegelijk op de markt komen de opbrengst gedrukt kan worden.
Jan Schoonhoven, z.t. 1967
In de derde zaal stonden onder meer aantrekkelijke sculpturen van Henk Visch en Auke Vries temidden van fotowerken van Mischa Klein en Sarah Jones (daarvoor is wellicht belangstelling vanuit Nederlandse bedrijfscollecties) en van Tom Hunter The Anthropologist, 1997 (een dromerige fotografische vertaling van Johannes Vermeers 'De Geograaf) Â en Gregory Crewdsons Flower Beanstalk (2002). Het zijn de meest recente aankopen, gedaan door de laatste Peter Stuyvesant collectieadviseur Martijn Sandberg.
Tom Hunter, The Anthropologist (1997)
De kijkdag was weliswaar een feest te zien, maar tegelijk een moment om te beseffen hoe schandalig het is dat deze collectie door het korte termijn denken van een nieuwe Amerikaanse directie uiteenvalt. De geschatte opbrengst van 4 miljoen euro zal wel gehaald worden, maar op het kapitaal van een multinational als de huidige eigenaar BAT (British American Tobacco) een druppel op de gloeiende plaat. Dat de opbrengst zomaar, zonder spoor, wegvloeit in het bedrijf, geeft ook iets armzaligs aan de veiling, alsof deze geweldige kunstcollectie in economisch opzicht ook de artistieke waarde reflecteert. Het is goed te beseffen dat dat niet zo is. Pijnlijk is ook dat er nationale bezorgdheid is over de toekomst van de Dirk Scheringa collectie, terwijl de veel importantere Peter Stuyvesant collectie zonder slag of stoot uit elkaar mag vallen. De grafisch ontwerper Walter Nikkels zei me enkele jaren geleden:  'Een kunstverzameling geeft glans aan een bedrijf, een niet te kwantificeren aantrekkelijkheid'. Het is nu wel duidelijk dat de BAT directie daaraan niets is gelegen.
Bekijk de catalogus van de Sotheby's veiling door te klikken op  http://www.sothebys.com/app/ecatalogue/fhtml/index.jsp?event_id=30147#/r=index-fhtml.jsp?event_id=30147|r.main=event.jsp?event_id=30147/
Dank en groet,
Maartje Pronk
Waarde Kunstkenner,
Terug in de tijd van weleer, de Fabriek met zijn Kunstschatten, hoogverheven boven de machines, deden de exemplaren blinken de Ziel van menigeen deed de stof die het gemaakte wist te raken en doen uitkomen in het mondstuk, dat zo intens aanwezig was, de Kunstenaar zijn Geest doet het verblijf achter laten met de waarden die de dagelijkse invullingen deed uitkomen, in het verworven pakje, het vermoeden diende en preekte onlangs, de Kunstcollectie is uniek, en de Mensheid heeft het gene in zijn gehele oeuvre aanschouwd, in de Hal, dank zij, de intuïtie van Max Orloff, Kunst wordt geboren om verder te leven!!